Passie
Dit keer weer een schilderij met een religieuze achtergrond. Het afgelopen voorjaar
keek ik naar The Passion, een TV-musical waarin bekende Nederlandse zangers het lijdensverhaal
van Jezus op een hedendaagse manier voordragen. Dit keer gespeeld in de binnenstad
van Den Haag. Het inspireerde mij om dit schilderij te schilderen. Het lijdensverhaal,
of de passie zoals het ook wel genoemd wordt, is een intrigerende gebeurtenis geweest,
met dramatische aspecten die door veel kunstenaars in het verleden is uitgebeeld:
Het verraad van Judas voor 30 zilverlingen, de kruisiging, de dood en de teleurstelling,
de opstanding van Christus na 3 dagen uit de dood en tenslotte de Hemelvaart. Voor
gelovigen het belangrijkste aspect binnen het Christendom, voor niet gelovigen wellicht
een fascinerend schouwspel. The Passion werd dan ook bekeken en opgevoerd door mensen
van alle gezindten, aangezien het een verhaal is waar alle vormen van drama in te
zien is, verraad, verdriet, overgave, liefde en bedrog. Het verhaal laat zich lezen
als een schouwspel, vandaar dat ik koos om links in beeld de suggestie te wekken
van een toneeldoek, waarlangs de kijker naar het beeld kijkt. Het vormt als het ware
een coulisse, waarachter het tafereel vandaan komt. Ik ontdekte het bij schilderijen
van Vermeer (17e eeuw), waarbij hij voorhangende gordijnen gebruikte om doorkijkje
s te suggereren naar zijn composities. Het zorgt voor een extra dieptewerking in
het tafereel. We kijken hier naar een gelakte tafel voor een raam dat we slechts
maar deels kunnen zien omdat het gordijn er voorhangt. Op de tafel ligt een opengeslagen
boek met daarop een Romeins vaasje met Judaspenningen erin. Achter het boek staat
een urnvormige kruik met een gedoofde kaars. Het opvallendste onderdeel van de compositie
is het blauwige doek dat half uit de openstaande kist valt. Het felle blauw-turquoise
contrasteert sterk met de overwegend bruinrode omgeving. Tenslotte staat voor op
de tafel een tinnen bord met drie helder witte eieren erin. Het schilderij is hoofdzakelijk
opgebouwd uit 2 kleurtinten, de blauwgroenen en de oranjebruinen. Aangevuld door
verschillende gradaties van grijs naar het wit toe. Dit alles in een langgerekte
compositie, zodat het zich laat lezen als op een bioscoopdoek. Dan de betekenis van
de voorstelling, dat zich laat lezen van links naar rechts. Het boek/bijbel dat we
zien is als het ware het filmscript waarin we het Paasverhaal kunnen lezen. De zilveren
pen is een verwijzing naar het geschreven script, waarin het paasverhaal in die tijd
werd op geschreven. Het verhaal speelt zich af ten tijde van de Romeinse bezetting
van Israël rond het jaar 30. Het Romeinse glas is een verwijzing naar deze Romeinse
periode. In het Romeinse vaasje zitten takken van de Judaspenning, een tweejarig
plantje met platte zaaddozen die als ze hun zaadjes verloren hebben, lijken op zilveren
penningen. Judas verraadde Jezus voor 30 zilverlingen. Op dit schilderij tellen we
24 van die zilveren blaadjes aan de takken van de Judaspenning. De ontbrekende 6
zilverlingen van die 30, vinden we terug als echte munten, liggend op de tafel. Naar
Romeinse rechtspraak, door de Romeinse Pilatus te Judea, wordt Jezus tot de kruisdood
veroordeeld. Het kruis zal dan ook het basissymbool zijn van de Christelijke kerk.
Het kruissymbool zien we in het schilderij terug als onderdeel van de kaft van de
bijbel en de weerspiegeling daarvan in de houten tafel. Het kruis is zo liggend
zichtbaar. De dood van Jezus en het verdriet daarvan wordt uitgebeeld door de kruik
met daar op de gedoofde kaars. De kaars sluit de kruik af, wat het gesloten graf
symboliseert. De gedoofde kaars, staat voor de dood en het afdruipende kaarsvet over
de kruik voor de tranen. Maar het Bijbelse drama kent een verrassende en tevens indrukwekkende
wending; Jezus staat na drie dagen weer op uit de dood en slechts zijn lijkwade
blijft achter in het open graf. Die opstanding van Jezus zien we in het schilderij
terug in de houten kist. De kist is natuurlijk al een symbool van het graf, maar
deze kist staat open en zijn windsels, het blauwe doek, zijn achter gebleven. In
de schilderkunst wordt Jezus’ gewaad vaak in blauw afgebeeld, denk maar aan het Laatste
avondmaal van Leonardo da Vinci of de schilderijen van Caravaggio. Blauw is namelijk
het symbool van de lucht, de hemel en dus het goddelijke. Dat Jezus na drie dagen
weer opstond uit het graf wat in het Christendom wordt gezien als verwachting van
nieuw leven na de dood, zo zijn hier de drie eieren in de compositie geplaatst. Helder
wit en drie in aantal om de drie dagen in het gesloten graf uit te beelden. Een
bevrucht ei zal echter na enkele weken openbreken en nieuw leven voortbrengen en
daarom is dit ook zo’n krachtig paassymbool geworden.
