Ichtus
Reinout Krajenbrink ©
Ichtus
De vis als schilderobject heeft een beetje een imagoprobleem. Vissen hebben nu eenmaal geen groot aaibaarheidsfactor en de starende ogen werken ook niet in hun voordeel. Een reden voor mensen om een schilderij met vissen onaantrekkelijk of op z’n minst bedenkelijk te vinden. Toch behoort in de kunstgeschiedenis de vis tot één van de belangrijkste symbolen. Het neemt in heel veel culturen een belangrijke plek in en telkens zien we het visteken weer opduiken. In de meeste gevallen is de betekenis van de vis positief en staat het voor nieuw leven en vruchtbaarheid, omdat het leeft in water, daar waar uit al het leven is ontstaan.
Zo lang de mensheid op aarde is, hebben kunstenaars vissen afgebeeld. In de 16e eeuw pas werden ze in Nederland een apart onderdeel in het stillevengenre.
Het is al lang geleden dat ik een visstilleven heb gemaakt. Mijn eerste schilderij als beginnend kunstenaar was nota bene een schilderij met vissen, maar daarna heb ik het niet zo vaak meer geschilderd. Totdat ik onlangs op de vismarkt liep en gefascineerd werd door de prachtige gouden gloed op een stel gerookte haringen. Dit moest het thema worden van een nieuw schilderij. Zoals ik altijd doe aan het begin van zo’n schilderproces, is dat ik me eerst in het thema verdiep. Wat wil ik met dit schilderijtje vertellen? Al lezende boeide mij het meeste de vis in de Christelijke symboliek. Deels vanwege mijn achtergrond misschien, maar meer nog vanwege de mystiek. De vis neemt namelijk een hele belangrijke plaats in het Christendom. Tijdens de grote vervolgingen in de Romeinse tijd, gebruikten de eerste christenen het visteken als geheime symbool om aan te geven dat je een Christen was. De beginletters van
Jezus Christus, Gods zoon en redder (Iesous CHristos Theou Huios Soter) vormen in
het Grieks het woord ICHTUS= vis. In het Grieks zou je dat zó schrijven: ΊΧΘΥΣ. Je
vindt ze ook terug op de kelk in dit schilderij. Wanneer je deze Griekse letters
weer op elkaar zou leggen zou je een wagenwiel ontdekken. Deze mystiek rond zo’n
visteken vind ik fantastisch. Dit schilderijtje moest daarom ook hierop geïnspireerd
zijn, maar er niet te dik bovenop moeten liggen. Dat was in die tijd ook niet de
bedoeling van het visteken, vandaar ook dat je gewoon op een tinnen bordje drie goudgerookte
haringen ziet liggen. Een mes ligt klaar om ze op te maken en achteraan staat een
zilverachtige kelk. Dat zilverachtige vond ik wel mooi als tegenpool van het goud
van de haring. De kelk is niet gevuld met een heel bijzondere drank zoals wijn o.i.d.,
maar gewoon met water. Water en vis hebben sowieso iets gemeen, maar water is ook
het symbool van waaruit al het leven is ontstaan. Als je de kelk dan ook goed bekijkt
zie je zoals gezegd, dat er ook de tekens ΊΧΘΥΣ (ichtus) op zijn gegraveerd. Christus
als bron van leven. Het mes op dit schilderij verwijst naar het martelaarschap, de
kruisdood van Jezus, wat in de Christelijke traditie een centrale rol in neemt. Dan
zijn er nog met opzet drie vissen afgebeeld. Allereerst natuurlijk als verwijzing
naar het thema, maar het getal drie heeft ook nog een betekenis. Drie vissen in een
beeld verwijzen in de traditionele symboliek naar de Drie-
