DE VERBODEN VRUCHT
De appel wordt nog wel eens gebruikt om de vrucht van de boom van goed en kwaad weer
te geven. De boom, die we terug kunnen vinden in het scheppingsverhaal. Van deze
boom mochten de eerste mensen, Adam enEva niet eten, maar de satan in de gedaante
van een slang weet Eva, de eerste vrouw, toch te verleiden deze verboden vrucht te
eten. Over een appel wordt in dit bijbel-gedeelte echter niet gesproken maar toch
wordt deze vrucht later in vele verhalen en afbeeldingen aangeduid als zijnde de
verboden vrucht.
Nu vinden we de appel terug in dit stilleven, vrij onschuldig liggend in een schaal.
Het stilleven begint eigenlijk aan de linkerkant te vertellen: uit een deels zichtbare
rieten mand, kronkelt een tak met appel-bloesems de compositie in. De tak is een
verwijzing naar de boom van goed en kwaad, waar Eva de verboden vrucht van plukte.
Door de takken heen zien we een geëmailleerde Chinese vaas staan met bloemmotieven
als decoratie. Een Chinese sfeer wordt nog eens extra versterkt door het zwarte zijde
en de appelbloesems. In de Chinese kunst, is deze bloem een bekend symbool wat staat
voor de vrouwelijke schoonheid. Uiteindelijk komen de takken uit bij de schaal met
appels, die door zijn heldere kleuren de blikvanger is van dit stilleven.
Ook inhoudelijk is er een prominente rol voor de schaal met appels weggelegd. Daarvoor
zullen we eerst weer terug moeten gaan naar het scheppingsverhaal.
Belangrijke motieven in dit specifieke bijbelgedeelte zijn: de appel, de vrouw (Eva),
de satan, goed en kwaad. Als we goed kijken naar de tekeningen op de schaal met appels
zien we daar de verzoeking van Eva door de slang afgebeeld. De slang kronkelt om
Eva heen en heeft de appel in zijn bek. Een afbeelding later zien we dat Adam en
Eva uit het paradijs worden gedreven. De appel als bepalende factor in dit bijbelverhaal
ligtnu in drievoud in de schaal.
De andere objecten in dit stilleven zinspelen ook op de motieven binnen het scheppingsverhaal:
het motief van de vrouw, wat belangrijk is in dit verhaal in het begin van Genesis,
zien we meerdere malen terug-komen. Uiterlijke kenmerken van objecten hebben vaak
ervoor gezorgd dat daaraan een symbolische waarde werden toegekend. Eerder sprak
ik al over de appelbloesem die in China de vrouwelijke schoonheid symboliseerde.
In het westen is vanwege de uiterlijke kenmerken de appel zèlf meer verbonden aan
het vrouwelijke. Maar ook de mand en de vaas die we terug vinden in dit stilleven
zijn verwijzingen naar de vrouw. Zowel de mand als de vaas staan voor het beschermende
moederlichaam.
Goed en kwaad is ook een duidelijk motief in het scheppingsverhaal, zo wordt er gespro-ken
over de boom van goed en kwaad, maar zien we ook de confrontatie van de kwade macht
met het goede, de satan en het para-dijs. Dit stilleven speelt hierop ook in: binnen
de kleurensymboliek zijn goed en kwaad terug te vinden in de kleuren wit en zwart.
Wit is de kleur van zuiverheid en alles wat gewijd of goddelijk is. Zwart staat in
onze westerse wereld voor de duisternis van de dood, voor wanhoop, verdriet en kwaad,
eigenlijk voor alles wat negatief is. Zwart en wit zien we heel duidelijk tegenover
elkaar staan in dit schilderij middels het zwarte zijde naast het witte marmer. Je
zou zelfs verder kunnen gaan, de twee kleuren delen het schilderij door midden. Op
het gedeelte van het zwart is de compositie druk en vol details, waar het witte marmer
begint, wordt de compositie daarentegen rustig.
